Ostatnie lata prekursora polskiego Oświecenia. Garść refleksji nad życiem księdza Benedykta Chmielowskiego
Chmielowski niemal całe życie spędził na prowincji, w swojej parafii w Firlejowie. Tutaj też przyszło mu dokonać żywota. Zgon miał miejsce 7 kwietnia 1763 roku. W chwili śmierci duchowny liczył sobie 63 lata. Jakie myśli zaprzątały mu głowę w tych ostatnich miesiącach życia? Czy czuł spełnienie w chwili śmierci? Możemy tylko snuć domysły na ten temat. Jego zasługi dla parafii są niepodważalne. Podziw wzbudza również bogata spuścizna literacka o bardzo niejednorodnym charakterze, ale mimo wszystko będącą wspaniałym świadectwem czasów saskich. Można zaryzykować twierdzenie, że niepowodzenia związane z karierą duchowną wpłynęły dodatnio na jego pracę twórczą. Nie pełniąc wysokich i odpowiedzialnych stanowisk w hierarchii kościelnej nasz ksiądz mógł bowiem tym więcej czasu poświęcić na działalność naukową i literacką.
Ksiądz Benedykt Joachim Chmielowski został pochowany w Firlejowie. Spoczął w tamtejszym kościele, gdzie jeszcze za życia przygotował sobie pomnik wraz z stiukowym portretem i wierszowanym napisem nagrobnym.
Tekst epitafium brzmi:
Zmów Oycze, Zdrowaś przy tym Uczynisz go wiecznie sytym.
Wojciech Paszyński
III Millenium 2021. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Tekst stanowi fragment artykułu Wojciecha Paszyńskiego, który ukazał się na łamach czasopisma naukowego Nasza Przeszłość